Έχετε σκεφτεί πόσο πολύ επηρεάζεστε ψυχολογικά, από τον τρόπο πως σας βλέπουν οι άλλοι «εξωτερικά»;

Αλήθεια, πόσες φορές έχετε πιστέψει ότι η εμφάνιση σας, έχει καθορίσει την πρώτη εντύπωση που πιθανόν να έχει σχηματίσει ένας άντρας, μια φίλη ή ένας εργοδότης για εσάς; H απάντηση μπορεί να είναι, πολλές φορές! Παρόλα αυτά η εξωτερική μας εμφάνιση και πως την αντιλαμβανόμαστε εμείς οι ίδιες, διαφέρει αντικειμενικά από αυτή που έχουν στην πραγματικότητα οι άλλοι για μας.

Η άποψη που έχουμε εμείς για το σώμα μας και την εξωτερική μας εμφάνιση ορίζεται «ως εικόνα σώματος» η οποία συνοδεύεται από διάφορες σκέψεις, αντιλήψεις, πεποιθήσεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που αφορούν: την ελκυστικότητα, την αποδοχή, την υγεία και την λειτουργικότητα του σώματος μας. Βέβαια, όλα τα παραπάνω διαμορφώνονται σταδιακά από τα μικράτα μας κυρίως από τις αντιδράσεις ή τα σχόλια των οικείων μας (οικογενειακό, ενδοσχολικό η εξωσχολικό περιβάλλον) για το σώμα μας. Αν ταυτόχρονα υπήρχε η τάση να αναζητούμε την τελειότητα και να ασκούμε μόνιμη κριτική στον εαυτό μας, τότε οι πιθανότητες να έχουμε αρνητική ή αλλιώς διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος αυξάνονται κατακόρυφα. Και όλες οι παρακάτω σκέψεις και συμπεριφορές να ενισχύονται.

Αρνητική εικόνα
Πολλές αναγνώστριες θα σκέφτονται «Ε! Και τι έγινε! Σάμπως οι πρώτες ή οι τελευταίες είμαστε που δεν γουστάρουμε το σώμα μας;” Και απαντώ “Μήπως να σας θυμίσω πόσο συχνά αναπολείτε, βλέποντας τις φωτογραφίες από το παρελθόν, που τώρα λέτε τι «κορμάρα ήμουν» αλλά και τότε θεωρούσατε τον εαυτό σας παχύ, στολίζοντάς τον με πάσης φύσεως κοσμητικά επίθετα! Όταν λοιπόν τρώγεσαι με το σώμα σου και νιώθεις μονίμως δυσαρεστημένη για το πως φαίνεσαι προς τα έξω, και πηγαίνεις συνεχώς στο καθρέπτη μπροστά και «Aχ! Να τι σκατά κοιλιά έχω, τι χοντρά πόδια είναι αυτά και μου κρέμονται και οι πατσές στα χέρια! Τελικά έχω γίνει ένα μπάζο και θα συνεχίσω να είμαι, αν δεν πάω στο γυμναστήριο πιο εντατικά. Άσε που πρέπει να κόψω για λίγο το φαγητό αλλιώς δεν θα γίνω ποτέ θεά!» Στη συνέχεια αν είσαι μαζί με άλλες γυναίκες και σκέφτεσαι συνεχώς πόσο χοντρή είσαι εσύ και πόσο αδύνατη είναι η γυναίκα που έχεις απέναντι σου και ταυτόχρονα νιώθεις ζήλια για το σώμα της, τότε έχεις αρνητική εικόνα για το σώμα σου.

Δυστυχώς όμως, η εικόνα σώματος επηρεάζεται πολύ από στερεότυπα της εποχής μας, με αποτέλεσμα να πλήττεται η αυτοεκτίμηση μας, καθώς και ο βαθμός εκτίμησης απέναντι στο ίδιο μας το σώμα. Αν σε απασχολεί συνεχώς το σώμα σου, τότε σκέψου τι θα απαντούσες στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) Έχει αλλάξει η αντίληψη σου γύρω από τα πρότυπα ομορφιάς καθώς τα media εκθειάζουν το πολύ λεπτό ως και καχεκτικό σώμα, το οποίο είναι αδύνατο να το αποκτήσεις με υγιείς τρόπους;

β) Μπαίνεις συχνά στην διαδικασία να κρίνεις αρνητικά το σώμα σου;

γ) Αλήθεια έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι γυναίκες που πάσχουν από ανορεξία βλέπουν τον εαυτό τους τόσο παχύ, ενώ οι γυναίκες που πάσχουν από παχυσαρκία θεωρούν τον εαυτό τους πιο λεπτό από ότι είναι στην πραγματικότητα; Πως το εξηγείς αυτό;

δ) Έχεις συνειδητοποιήσει ότι εκτιμάς το σώμα σου με άξονα το βάρος σου, δηλαδή όταν έχεις λιγότερο βάρος, νιώθεις πιο θελκτική και με περισσότερη αυτοεκτίμηση; ενώ αν πάρεις ένα κιλό θεωρείς τον εαυτό σου αποτυχημένο;

ε) Χρησιμοποιείς την άσκηση για να μειώσεις το βάρος με στόχο να αποκτήσεις ένα καλλίγραμμο κορμί; περιορίζεις και την τροφή παράλληλα, για πιο άμεσο αποτέλεσμα;

στ ) Αν τα δυο προηγούμενα ισχύουν και παράλληλα σε κατακλύζουν πολύ αρνητικές σκέψεις γύρω από το σώμα σε σημείο εμμονής, δηλαδή το σκέφτεσαι διαρκώς, τότε θα πρέπει να σε προειδοποιήσω ως ειδικός ότι βαδίζεις σε μονοπάτια δύσβατα που μόνο πόνο και απελπισία θα σου δώσουν.

Επίσης αν το σώμα σου είχε φωνή θα σου έλεγε “Καλά, τίποτα καλό δεν σου δίνω! Μαζί σου δεν ξυπνάω το κάθε πρωί για να σε πάω στη δουλειά, στο σχολείο! Μαζί μου δεν κάνεις έρωτα και δεν απολαμβάνεις τα χάδια και τις αγκαλιές του συντρόφου σου! Μαζί σου δεν ήμουν, όταν σε βοηθούσα να πάρεις την προαγωγή στην δουλειά! Μαζί σου δεν ήμουν όταν σε βοήθησα να φέρεις στη ζωή τα δυο υγιή, παιδιά σου! Γιατί με χτυπάς και κάθεσαι μπροστά στο καθρέπτη με μια νοερή μεζούρα και μετράς με λανθασμένο τρόπο τις αναλογίες μου! Δεν αντέχω άλλο αυτόν τον ανελέητο πόλεμο εναντίον μου. Το ξέρεις ότι στο τέλος θα πάθεις και κατάθλιψη, θα μας αρρωστήσεις και τις δυο μας.”

Ο παραπάνω διάλογος είναι πραγματικός μέσα στα πλαίσια μιας άσκησης που έβαλα σε μια ασθενή μου με βουλιμία. Της ζήτησα να βρει δύο μέρη που της αρέσουν πολύ πάνω στο σώμα της και δύο που δεν της αρέσουν καθόλου και θέλει να τα αλλάξει. Μου είπε ότι δεν βρίσκει τίποτα θετικό να γράψει, τότε της πρότεινα να γράψει ένα διάλογο ανάμεσα στα αρνητικά σημεία και στο σώμα της γενικά. Ένα κομμάτι του διάλογου το παρέθεσα παραπάνω, το ενδιαφέρον ήταν, ότι στο τέλος είχε συγκινηθεί τόσο πολύ που ξέσπασε σε λυγμούς, αναγνωρίζοντας το κακό που έχει κάνει στον εαυτό της λόγω της αρνητικής εικόνας σώματος.

Θετική εικόνα
Στον αντίποδα η θετική εικόνα για το σώμα μας βασίζεται αποκλειστικά στην αγάπη και στο σεβασμό για το σώμα μας, ανεξάρτητα αν δεν είμαστε απόλυτα ικανοποιημένες για όλες τις πτυχές του. Οι γυναίκες που έχουν θετική εικόνα μαθαίνουν: (α) να εκτιμούν την μοναδική ομορφιά και την λειτουργικότητα του σώματός τους, (β ) να αποδέχονται ακόμη και να θαυμάζουν το σώμα τους, συμπεριλαμβανομένων των σημείων που δεν συνάδουν με τις εξιδανικευμένες αναλογίες που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, (γ) να αισθάνονται όμορφα, άνετα και με αυτοπεποίθηση με το σώμα τους, η οποία συχνά αντανακλάται ως εξωτερική ακτινοβολία , ή «λάμψη». (δ) να τονίζουν τα δυνατά στοιχεία του σώματός τους και δεν στέκονται στις ατέλειές τους και, (στ) να ερμηνεύουν με σκεπτικισμό όλα εκείνα τα μηνύματα που προβάλλουν το ιδανικό σώμα ως μοναδική πηγή ευτυχίας.

Και να θυμάστε ότι να αποδεχόμαστε και να αγαπάμε το σώμα μας, δεν είναι ούτε ναρκισσισμός ούτε ματαιοδοξία! Αντιθέτως μετατρέπεται σε ναρκισσισμό και ματαιοδοξία, όταν ο στόχος μας είναι «η ευθυγράμμιση μας με τα κοινωνικά στερεότυπα» προσπαθώντας να μοιάσουμε στα μοντέλα, αν σκεφτόμαστε ότι «πρέπει να γίνω πιο ελκυστική από τις άλλες «μπαίνοντας σε μόνιμη σύγκριση και ανταγωνισμό» , ή «θα κάνουμε ότι χρειάζεται» για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί μια εμφάνιση που πάει κόντρα στα φυσικά χαρακτηριστικά μας.

Είμαστε μοναδικές και αξιαγάπητες, ως άνθρωποι και ως γυναίκες. Είναι φυσικό να παγιδευόμαστε στα στερεότυπα και να προσπαθούμε να γίνουμε κάτι που στην ουσία δεν μας αντιπροσωπεύει.

Τα τελευταία χρόνια έχω δει πολλές γυναίκες, να καταστρέφονται και να εγκλωβίζονται μέσα σε μια ατέρμονη προσπάθεια, να αποκτήσουν το τέλειο σώμα, οδηγώντας τον εαυτό τους είτε στην απόλυτη δυστυχία είτε στο θάνατο. Μέσα στα πλαίσια της θεραπευτικής παρέμβασης για την μείωση των αρνητικών συμπτωμάτων της διαστρεβλωμένης εικόνας σώματος , έχω πάντα στο μυαλό μου ότι οι γυναίκες έχουν την ανάγκη να χαρούν και να ζήσουν αρμονικά με το σώμα τους. Δεν θεωρώ επιτυχία το ότι η ασθενής μου απλά δεν μισεί ή ανέχεται το σώμα της. Αυτό δεν είναι θετική εικόνα, είναι μια συνθηκολόγηση!

Η απόκτηση θετικής εικόνας συνδέεται άμεσα με την αυτοεκτίμηση και με την ενίσχυση της γυναικείας ταυτότητας. Όλες έχουμε το δικαίωμα να απολαύουμε χωρίς ενοχές και με όλες μας τις αισθήσεις τις συγκινήσεις που μας προσφέρει το σώμα μας. Υπάρχουν πολλές ασκήσεις και παρεμβάσεις για την βελτίωση της εικόνας σώματος. Μια βασική συνθήκη για την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου, είναι κατά πόσο η θεραπεύτρια έχει μια σχέση σεβασμού και αποδοχής με το δικό της σώμα, για να μπορέσει τελικά μέσα από το προσωπικό της βίωμα να εμπνεύσει αυτή την αλλαγή.

Μαρία Τσιάκα
Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
Υπ. Διδάκτωρ Τμήματος Διατροφικών Διαταραχών, Ψυχολογικής Ιατρικής, King’s College London.